از مجموعه تکنیک های پژوهش در عملیات، تکنیک های تصمیم گیری با معیارهای چندگانه [1] عهده دار حل این گونه مسائل در تصمیم گیری می باشد. در مدل هایی مانند برنامه ریزی خطی، برنامه ریزی عددصحیح، برنامه ریزی غیرخطی و عمده مدل های کلاسیک پژوهش در عملیات، فقط یک معیار مانند سود، هزینه، بهره وری، زمان و … مورد توجه قرار می گیرد، حال آنکه در مدل های تصمیم گیری با معیارهای چندگانه ، همزمان چند معیار با یکدیگر در تعیین بهترین گزینه مورد بهره گیری قرار می گیرد.
معیارها ممکن می باشد کمی یا کیفی بوده و به دلیل وجود مقیاس های مختلف اندازه گیری، با هم قابل مقایسه نباشند.در بعضی از مسائل معیارها ممکن می باشد با یکدیگر متضاد باشند، یعنی افزایش یک عامل یا معیار موجب کاهش عامل دیگر گردد. تصمیم گیری با معیارهای چندگانه معمولا به دنبال گزینه ای می باشد که بیشترین مزیت را برای تمامی معیارها ارائه می کند. در تعیین گزینه های مختلف تصمیم مقصود از معیار عواملی می باشد که تصمیم گیرنه به مقصود افزایش مطلوبیت و رضایت خود، مد نظر قرار می دهد. به بیانی دیگر معیار، استانداردها و قوانینی می باشد که برای قضاوت مورد بهره گیری قرار گرفته و اندازه اثربخشی را در تصمیم گیری اظهار می دارد. معیار در تصمیم گیری ممکن می باشد به دو صورت شاخص[2] و یا هدف[3] ارائه گردد.
شاخص عبارت می باشد از ویژگی ها، کیفیات یا پارامترهای عملکردی که برای انتخاب گزینه های تصمیم مطرح می باشد. شاخص ها ممکن می باشد کمی یا کیفی باشند. شاخص های کیفی معمولا با الفاظ اظهار می شوند. کلماتی مانند کم، زیاد، متوسط، ارزان، گران، کوچک، بزرگ و … الفاظی می باشد که اندازه دستیابی به هر شاخص را اظهار می کند. اما شاخص های کمی با عدد اظهار می گردد. برای مطالعه یا مقایسه شاخص های کیفی می توان آنها را به اعداد تبدیل نمود. برای این کار بایستی توصیفات هر شاخص را با الفاظی مانند کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد مرتبط کرده، به نقاط ابتدایی و انتهایی ( کم و خیلی زیاد) عدد نسبت داده و نقاط میانی را نیز بر این اساس مشخص نمود. هدف از مقایسه شاخص ها، تعیین اهمیت هر یک در انتخاب جواب می باشد. نهایتا پس از تعیین وزن شاخص ها در تصمیم گیری، انتخاب با در نظر داشتن امتیازی که یک گزینه نسبت به سایر گزینه ها دارد، انجام می شود. در صورتی که تصمیم گیری بر اساس چندین شاخص انجام گیرد، با مسائلی معروف به تصمیم گیری با شاخص های چندگانه مواجه خواهیم گردید.
هدف عبارت می باشد از تمایلات و خواسته های تصمیم گیرنده که می تواند با عباراتی مانند حداکثر کردن سود، حداقل کردن هزینه و … اظهار گردد. تصمیم گیرنده در مواجه با مسائل ممکن می باشد هم زمان چندین هدف را دنبال کند. این مسائل را در قالب مسائل تصمیم گیری با اهداف چندگانه [4] می توان مطالعه نمود.
در مسائل MODM هدف تصمیم گیرنده، به صورت چندین تابع هدف اظهار شده و راه حل، بهینه سازی این توابع می باشد. اهداف ممکن می باشد با مقیاس های اندازه گیری متفاوت (مانند پول، زمان، تعداد و …) اظهار گردد. مثلا یکی از اهداف حداقل کردن هزینه و دیگری حداکثر کردن اندازه تولید و یا … باشد. نکته دیگر اینکه اهداف ممکن می باشد به یک اندازه مهم نبوده و ارجحیت متفاوتی داشته باشند که در حل مسائل بایستی مورد توجه قرار گیرند. به مقصود ایجاد درکی بهتر از مفاهیم شاخص و هدف به جدول 2-1 توجه کنید.
[1] – Multi criteria decision making (MCDM)
[2] – Attribute
[3] – Objective
[4] – Multi objective decision making (MODM)
متن فوق بخش هایی از این پایان نامه بود